Een hartelijke aankomst in Nicaragua
Vanuit Guatemala vliegen we naar de hoofdstad van Nicaragua; Managua. Veel tijd brengen we er niet door, want er wacht ons nog een hele rit naar het Noorden. Langs prachtige, groene landschappen, veel water en vulkanen slingeren we de bergen op en af. De vele uren in de auto worden ruimschoots goedgemaakt met adembenemende natuur.
In San Juan del Rio Coco ontmoeten we Laura en haar man Heradio. Van daaruit rijden we nog een uurtje verder de bergen in. Laura springt bij ons in de auto en waarschuwt ons voor de wegen, maar Oscar vindt het bijzonder leuk om Heradio's brommer te volgen door de vele bochtige moddersporen. Wanneer we letterlijk met de huurauto door een rivier moeten wordt het spannend, maar stiekem geniet ik van dit avontuur.
De eerste ontmoeting op de hacienda
We komen aan in de ‘Hacienda Santa Mélida’ waar Don Heradio (de vader van Heradio) ons opwacht met muziek en danspasjes: “aqui se baila!”; “hier dansen we altijd!”.
Het gebouw stelt weinig voor, ziet er onderkomen en bouwvallig uit. We worden verwelkomd door een arsenaal aan honden, kippen en hanen. De boerderij ligt midden in het groen, met overweldigend veel bomen, planten en bloemen. Don Heradio verliest geen tijd en neemt ons onmiddellijk mee de plantages in. Hij laat ons bergen beklimmen en rivieren overspringen alsof hij wil testen wat voor vlees hij in de kuip heeft.
Oscar en ik trotseren de tocht en vermaken ons met de verhalen en grappen van onze gids. Al heel snel voelen we aan dat Don Heradio niet alleen een groot filosoof en religieus man is, maar ook belezen en intelligent. Hij kent zijn biotoop als zijn broekzak en zijn levensverhaal is er eentje met veel complexiteit, doorzettingsvermogen, mildheid en genegenheid. Ik ben wat overweldigd door deze man en probeer alles zo goed mogelijk te op te nemen.
Tortilla's, chocolade en koffie
Na een tijdje mogen we dan toch onze bagage uithalen. Na een steile, korte klim komen we bij 2 andere gebouwen. In het grote, eenvoudig keukengebouw maakt Celia in een indrukwekkend tempo tortilla’s. Ze begroet ons met een warme, verlegen glimlach. Het is er donker (elektriciteit is beperkt) en erg vuil. Maar ontzettend gezellig met een groot houtvuur in het midden, een hangmat, een enorme houten tafel en mensen die binnen en buiten lopen. Aan het andere gebouw is een grote hut uit bamboe neergezet. Eenvoudig, maar prachtig in deze groene oase van stilte. We krijgen daar een slaapplek toegewezen.
Die avond eten we het typisch Nicarguaanse “Gallo Pinto” met tortilla's en yuca. Ik haal de fles wijn boven die ik kocht en de Belgische chocolade. Ze vinden het heerlijk. En dan toon ik hen hun eigen koffie, door ons gebrand en verpakt. Laura, Heradio en Don Heradio zijn zichtbaar aangedaan. Ze bestuderen minutieus het zakje, trekken foto’s en zijn zo dankbaar, net als ik trouwens, voor dit moment. Laura zegt dat het veel voor hen betekent om te zien wat er met hun koffie gebeurt. Ze voelt zich enorm gerespecteerd en gevaloriseerd.
Laura zegt dat het veel voor hen betekent om te zien wat er met hun koffie gebeurt.
Koffie als levensader
Slapen doe ik amper, zowel teveel impressies als geluid. De hanen kraaien de hele nacht door en om 5u springt de elektriciteit aan, samen met een krakende -veel te luide- lokale radio. Op de achtergrond hoor ik Celia alweer ritmisch kloppen op de tortilla’s. Ik sta dan maar op, wandel naar de keuken en vraag of ik kan helpen. Ze lacht met m’n mislukte tortilla’s, maar blijft me geduldig begeleiden.
Wat later komen de eerste jonge mannen toe met hun machetes, klaar voor het plantagewerk. Don Heradio neemt Oscar en mij mee voor een dagtocht doorheen zijn hectares aan koffieplanten. We kijken hem wantrouwig aan na ons ‘uitje’ van gisteren, maar Don Heradio stelt ons gerust; we zullen traag stappen, observeren, genieten en praten. Onderweg vertelt hij zijn levensverhaal met koffie als levensader, eentje dat hem al zoveel voldoening, verdriet en doelen schonk.
Complexe tijden in San Juan del Río Coco
In 1890 kochten de overgrootouders van zijn vrouw, doña Mélida, een stuk grond en begonnen koffie te zaaien. In 1950 nam zijn schoonvader, Don Apolino, de finca over, die op zijn beurt alles doorgaf aan zijn dochter Doña Mélida. Heradio, enig kind, zet het werk nu verder: “We dragen, of we dat nu willen of niet, koffie in ons hart en onze roots. Het is hier dat we gelukkig zijn (…) ”, zegt Don Heradio ernstig en doordringend.
De politieke situatie in Nicaragua op z’n minst complex, mensen zijn er niet vrij en moeten voorzichtig zijn met politieke uitspraken. De regio van San Juan del Rio Coco werd zwaar getroffen door guerrillastrijders. De overheid ondersteunt op geen enkele manier, dus de bewoners zijn aangewezen op hun eigen (wils)kracht. Oscar en ik voelen aan alles dat zowel de mensen als hun plantages nog aan het herstellen zijn.
We komen op een plek met een prachtig uitzicht en hij wijst een klein dorpje aan in de verte, daar groeide hij op, toen ook al tussen de koffieplanten. Zijn ogen worden glazig. Het is er prachtig en Don Heradio kijkt me aan: “Sarah, tegen je volgende bezoek in 2025, maak ik hier een houten hut met 2 verdiepingen, een hangmat en met de naam ‘mirador Sarah’ ”. Oscar en ik lachen eerst, maar Don Heradio lijkt het te menen en ik voel me vereerd.
We passeren langs de boerderij van zijn vrouw Mélida die daar de zorg voor haar ouders opneemt. We ontmoeten Don Apolonio, ver in de 90. Langzaam komt hij aan schuifelen met een stok en kijkt met zijn heldere, blauwe ogen dwars door ons heen. We praten over oorlog en andere gruwel, maar eindigen licht met anekdotes over zijn vele vrouwen en kinderen.
We bezoeken de ‘beneficio humedo’ waar de verwerking van de bessen gebeurt. Voorlopig nog stilte voor de storm: het is er erg rustig. De oogst begint pas over een paar dagen en dan zal het er heel anders aan toe gaan. Vast werken er een 15 tal mensen op de plantages, maar tijdens de oogst worden dat er 150. We nemen afscheid en volgen Don Heradio kriskras zonder logica of paadjes de plantages doorkruisend. Terug aangekomen bij Laura en Heradio, is het snel donker en we zetten ons even samen met Laura en Heradio rond de cijfers, prijzen, risico’s en contractvoorwaarden. Stevige materie. ’s Avonds is er ‘flor de caña (rum) en Don Heradio en Oscar zijn goed op dreef met gedichten en andere inspirerende teksten voor te dragen.
Laura en de coöperatie
De volgende ochtend vertrekt Oscar voor wat andere afspraken in Jinotega. Na het ontbijt zetten Laura en ik ons samen met een volle thermos en we praten over koffie, haar leven, het mijne. Fijn, zo eens zonder dat mannelijk geweld. Het wordt een erg open gesprek. Ze vertelt dat ze nog maar 3 jaar samen is met Heradio, ze groeide op in de stad Estelli. Het leven deelde al wat klappen aan haar uit, maar nu, vertelt ze, voelt ze zich sterk en klaar voor dit (ze wijst naar het groen en de koffieplanten).
Toen Heradio in haar leven kwam, was het snel duidelijk dat ze mee de ‘jungle’ in moest naar zijn hart en wortels. Ze geniet van de natuur en de vele dieren die ze verzorgt. Laura is een erg geëngageerde vrouw die niet zomaar gelijk welk pad inslaat. Ze denkt na over haar keuzes en bespreekt veel met Heradio.
Zij is de trekker van de coöperatie, doet de administratie, verzorgt de relaties en zoekt naar verkoop. Heradio coördineert het volk op de plantages en Don Heradio loopt dagelijks uren rond op zijn plantages om te kijken wat er juist gedaan moet worden. De finca van hen beslaat 70 hectare, dus Don Heradio legt wat stappen af elke dag 😊. Deze finca heeft altijd biologisch geteeld, voor don Heradio was het een no-go om zijn werkvolk met chemische stoffen te laten werken enerzijds en om teveel ingrepen te doen in het natuurlijke fauna & flora anderzijds. Hij heeft veel gelezen en gestudeerd over agroforestry landbouwtechnieken en reisde de wereld rond om zich te verdiepen in de materie. Op zijn plantage is het inderdaad een ‘wilde weelde’. Ik zie weinig structuur en vraag me af hoe dit tijdens de oogst allemaal gecoördineerd wordt; 70 hectare met heel wat steile hellingen en weinig toegankelijk. Don Heradio lacht en steekt z’n machete in de lucht; “hiermee kom je overal!”
In 2022 richtten ze de coöperatie op om iets te doen aan de vele uitdagingen van de boeren; gebrek aan financiering, de hoge kosten, de lage prijs die de boer uiteindelijk krijgt en weinig toegang tot de (internationale) markt. Met 17 aangesloten fincas dromen ze van een groei naar 40, maar willen ze klein genoeg blijven om corruptie en afstand tot de boeren te vermijden.
Die namiddag bezoeken we een aantal van de andere fincas die aangesloten zijn bij de coop. Het gaat hier echt over kleine, arme boeren. Ik schrik opnieuw van hoe weinig deze mensen hebben en hoe gastvrij en open ze mij ontvangen. Ze bieden me eten en drinken aan, nemen me mee langsheen hun koffieplanten en laten me beloven dat ik volgende jaar terugkom om mee te helpen.
De coöperatie wil klein genoeg blijven om corruptie en afstand tot de boeren te vermijden
Een afscheid vol hoop
De volgende dag neem ik afscheid van Celia en Don Heradio. Ze zwaaien ons uit en Heradio, Laura en ik vertrekken voor een rit van een 6-tal uur naar BENCAFE (Beneficio Seco) in Matagalpa. Bij Bencafé sluit Oscar opnieuw aan. We krijgen een rondleiding, een cupping waaronder ook de koffie van Laura & Heradio, uitleg over hun kwaliteitscontroles en dan is het tijd om rond de financiering en het contract te praten met Erik (algemene directeur van Bencafé). Nog te vroeg om al echt knopen door te hakken, want de oogst moet nog beginnen, maar de gemeenschappelijke visie is er wel: korte keten, faire prijzen die we samen onderhandelen, kwaliteit en lange termijn engagement.
Buiten bij Bencafé nemen we afscheid van Laura en Heradio. Het doet ons allemaal wat. Laura kijkt me in de ogen en vraagt of wij deze oogst opnieuw bij hen kopen. Ik schrik, want hoe kan ze daar nog aan twijfelen? Maar ze antwoordt dat dit ‘direct’ verhaal voor hen nieuw is en onwerkelijk aanvoelt. Voor ons is het precies de verbinding waar we naar streven: mensen, koffie en verhalen samenbrengen en delen. We kijken uit naar het volgende bezoek en de belofte van Don Heradio met zijn “Mirador Sarah”, hoog in de bergen waar dromen werkelijkheid worden.
koffie kan mensen verbinden
Deze reis naar Nicaragua heeft niet alleen een verhaal van koffie onthuld, maar ook van veerkracht, tradities en samenwerking. Sarah’s bezoek toont hoe directe verbindingen de kloof tussen boeren, roasters en zelfs consumenten kunnen overbruggen en de waarde van eerlijke handel kunnen benadrukken. Wil je bijdragen aan een duurzame koffieketen en de boeren van San Juan del Río Coco steunen? Ontdek hun koffie en beleef het verhaal achter Lovely Luna.
